Podstawy genetyki i zasady dziedziczenia kolorów u kotów.


Wiedza na temat genotypu naszego kota jest absolutnie niezbędna dla każdego hodowcy, nie tylko kotów brytyjskich. Pozwala nam to starannie dobrać kocura bądź kotkę do krycia, dokładniej zaplanować kojarzenia zgodne z naszym planem hodowlanym. Kod EMS jest zapisem wyglądu, fenotypu naszego kota, na podstawie fenotypów rodziców, dziadków, czy dzieci, potrafimy dość dokładnie określić również jego genotyp. Uważam, że każdy hodowca powinien zapoznać się z zasadami dziedziczenia kolorów u kotów, a do tego podstawy genetyki są nam niezbędne.

Na początek proponuję przypomnieć sobie kilka podstawowych pojęć ze szkoły.

Genotyp - zespół wszystkich genów organizmu, warunkujący jego właściwości dziedziczne.

Każdy z organizmów żywych posiada po dwa geny warunkujące daną cechę, otrzymał po jednym z nich od każdego z rodziców. Dany gen może mieć kilka swoich "wersji", które nazywamy allelami.

Heterozygota – kot, który w swoim genotypie posiada dwa różne geny na daną cechę, czyli różne allele danego genu.

Homozygota – kot, który w swoim genotypie posiada dwa jednakowe geny na daną cechę, czyli dwa identyczne allele danego genu.

Ze względu na zależności występujące pomiędzy parami genów (allelami), dzielimy je na:

- geny dominujące (wystarczy tylko jeden w parze, aby ujawniła się dana cecha)

- geny recesywne (potrzebne 2 takie same geny, aby ujawniła się dana cecha).

Niekiedy pomiędzy genami występuje niepełna dominacja.

Geny epistatyczne – to geny, które maskują działanie innych genów (na przykład gen W, warunkujący biały kolor sierści, „przykrywający” geny warunkujące barwę sierści kota).

Ostateczny obraz danego genotypu, czyli fenotyp, zależny jest od współdziałania wielu genów, modyfikujących nawzajem swoje działanie.

 

Wybarwienie włosa

Wszystkie ubarwienia widoczne na kocie, kolor sierści, jego intensywność, oraz wzór na futrze, to wypadkowa modyfikacji przez różne geny produkcji i rozłożenia dwóch pigmentów, produkowanych przez komórki barwnikowe:

  • eumelaniny, barwnika czarnego

  • feomelaniny, barwnika żółtego

Ostateczny wzór na ciele kota zależy od współdziałania wielu genów, warunkujących stopień wysycenia włosa, blokujących produkcję konkretnego rodzaju pigmentu, wpływających na jego rozłożenie, bądź zupełnie maskujących jego ekspresję (widoczność).

 

 

Struktura włosa jest taka, że w wersji „podstawowej” jest on wypełniany obydwoma barwnikami naprzemiennie. 

 

 

 

Najpierw włos wypełniany jest przez feomelaninę (barwnik żółty), warstwami.  

 

 

 

 

Następnie wolne miejsca wypełnia eumelanina (barwnik czarny).

 

 

W naturze większość cech występuje w optymalnej średniej, szarobury i mało charakterystyczny rysunek na futrze najbardziej sprzyja wtopieniu się w otoczenie. My w hodowli na ogół pożądamy cech w ich ekstremalnym wydaniu – stopień wybarwienia włosa, bądź rysunek widoczny na futrze, mają być jak najintensywniejsze.

Produkcja obu pigmentów, ich rozłożenie i ilość, zależne są od współdziałania różnych genów, mających swoje stałe miejsca w chromosomach. Położenie genu w chromosomie nazywane jest słowem locus, i miejsce każdego z nich określane jest umowną literą. W danym locus znajduje się zawsze konkretny gen, odpowiedzialny za jakąś pojedynczą cechę. Dla przykładu w locus L znajduje się gen odpowiedzialny za długość włosa, posiadający aż 5 alleli, czyli 5 odmian. Jeden z alleli warunkuje włos krótki, a pozostałe 4 włos długi. W locus B mamy gen odpowiedzialny za kształt komórki pigmentowej zawierającej eumelaninę. Gen ten ma 3 allele, i kolor naszego kota zależeć będzie od tego, które z nich, i w jakim układzie się w tym miejscu znajdą. Geny z danego locus zawiadują zawsze jakąś jedną cechą, ale trzeba pamiętać, że to, co widzimy na kocie, to wypadkowa genów z kilku, a niekiedy nawet kilkunastu loci.

Poniżej przedstawiam najlepiej poznane, podstawowe loci z genami decydującymi o tym, jak wygląda nasz kot, oraz zależności, jakie między nimi występują. 

 

Locus B – kolory czarny, czekoladowy i cynamonowy

Produkcja eumelaniny, czyli czarnego barwnika (pigmentu), modyfikowana jest przez 3 podstawowe geny, które – w zależności od układu, w jakim pojawiają się w genotypie kota, zmieniają kolor włosa. Ciągle jednak jest to ten sam pigment, czyli eumelanina! Geny te decydują jedynie o kształcie komórki pigmentowej, co sprawia, że widzimy albo kolor czarny, albo czekoladowy, albo cynamonowy. Komórka pigmentowa w obecności genu B jest kulista, najpełniej wypełniona pigmentem, najdokładniej wypełniająca włos i najlepiej pochłaniająca światło, stąd przy odpowiedniej produkcji samego pigmentu widzimy pełną, czarną barwę włosa. Allel b sprawia, że komórka pigmentowa ma kształt lekko spłaszczony, światło inaczej przechodzi przez włos, i widzimy barwę czekoladową. Jeszcze inny allel tego samego genu, oznaczany literą b1, sprawia, że komórka pigmentowa przybiera kształt bardzo spłaszczonego dysku, w rezultacie czego widzimy kolor określany jako cynamonowy.

B – gen dominujący w stosunku do pozostałych, barwa czarna.

b – gen recesywny w stosunku do B, ale dominujący w stosunku do b1, barwa czekoladowa.

b1 – gen recesywny zarówno w stosunku do B, jak i do b1, barwa cynamonowa

Zależności pomiędzy poszczególnymi genami sprawiają, że kot czarny może mieć genotyp:

BB, jest homozygotą B, czyli przekazywał będzie jedynie geny na barwę czarną;

Bb, jest heterozygotą, czyli przekazywał będzie geny na barwę czarną i czekoladową;

Bb1, jest heterozygotą, czyli przekazuje geny na barwę czarną i cynamonową.

Ponieważ gen B jest dominujący w stosunku do pozostałych, fenotypowo kot we wszystkich tych układach będzie czarny, oczywiście nie bierzemy chwilowo wpływu innych, modyfikujących to podstawienie ubarwienie genów.

Podobne zależności mamy w przypadku kota czekoladowego, który może mieć genotyp:

bb, jest homozygotą b, czyli będzie przekazywać potomstwu jedynie barwę czekoladową;

bb1, heterozygota, czyli będzie przekazywać potomstwu barwę czekoladową i cynamonową.

Kolor cynamonowy, ponieważ jest recesywny w stosunku do pozostałych alleli, wystąpi jedynie w układzie homozygotycznym:

b1b1, czyli kot przekaże jedynie geny na barwę cynamonową.

 

Locus D – rozjaśnienie

Geny odpowiedzialne za produkcję eumelaniny modyfikowane są między innymi przez geny odpowiadające za rozjaśnienie bądź pełną ekspresję danego koloru, oznaczane literą D. To nadal ten sam pigment (barwnik), ale geny z locus D decydują o równomiernym rozproszeniu, bądź zgrupowaniu komórek pigmentowych, co w rezultacie daje nam pełną lub rozjaśnioną barwę sierści. Gen ten posiada dwa allele, oznaczane literą D i d.

D – gen dominujący, decyduje o równomiernym rozproszeniu pigmentu w komórkach pigmentowych, co daje nam „oryginalną” barwę włosa, czarną, czekoladową, cynamonową bądź rudą.

d – gen recesywny, sprawia, że pigment w komórkach występuje w skupiskach, poszczególne fragmenty włosa różnie przepuszczają światło, co sprawia, że kolor wydaje się „rozcieńczony”. Ponieważ jest to gen recesywny, aby kolor został rozjaśniony, kot w locus D musi być homozygotą dd.

Geny z locus D rozjaśniają kolory (ale tylko w układzie homozygotycznym dd), w sposób następujący:

- czarny do niebieskiego

- czekoladowy do liliowego

- cynamonowy do płowego

- rudy do kremowego

Kot czarny może więc mieć genotypy:

BB DD

BB Dd

Bb DD

Bb Dd

Bb1 DD

Bb1 Dd

Ponieważ obecności dwóch recesywnych alleli d, kot czarny stanie się niebieskim, możliwe genotypy kota niebieskiego to:

BB dd - przekaże dzieciom jedynie gen na kolor czarny i gen na rozjaśnienie;

Bb dd - przekaże dzieciom gen na kolor czarny lub czekoladowy, oraz gen na rozjaśnienie;

Bb1 dd - przekaże dzieciom gen na kolor czarny lub cynamonowy, oraz rozjaśnienie.

 

 

Locus O – rudy

Kolor rudy związany jest ściśle z chromosomem płciowym X, ponieważ w tym właśnie chromosomie znajduje się locus genu rudości (tylko w tym chromosomie jest przenoszony). Gen warunkujący kolor rudy sprawia, że zablokowana zostaje produkcja eumelaniny, nieważne, jakiego typu (czerń, czekolada czy cynamon), a produkowana jest jedynie feomelanina, czyli pigment żółty, w odcieniach od ciepłego pomarańczu do zimnego żółtego – zależy to od ilości produkowanego pigmentu, i przypuszczalnie dodatkowych genów modyfikatorów, niedokładnie jeszcze poznanych.

Gen rudości jest więc genem epistatycznym, „maskującym” kolor kota, ponieważ eumelanina nie jest produkowana. Kot nadal posiada jednak geny w locus B, czyli pod kolorem rudym bądź kremowym kryje się materiał genetyczny dla kolorów czarnego, bądź czekoladowego, bądź cynamonowego, które przy odpowiednim doborze możemy z powrotem "wywołać". Gen ten również posiada dwa allele:

O - to allel, który blokuje produkcję eumelaniny, czyli w danej komórce produkowana jest jedynie feomelanina.

o - nie blokuje produkcji eumelaniny.

Ponieważ kocur posiada tylko jeden chromosom płciowy X, kolor rudy, bądź rozjaśniony kremowy pojawi się w obecności jednego tylko genu O. Kotka, która chromosomy X ma dwa, będzie ruda dopiero wtedy, gdy oba chromosomy X będą miały allel O. Jeśli jeden chromosom u kotki będzie miał allel O, a drugi o, wówczas kotka będzie miała kolor szylkretowy. Wynika to z tego, że w każdej komórce ciała tak naprawdę funkcjonuje tylko jeden z chromosomów X, drugi jest „wyłączany”. Unieczynnienie jednego z chromosomów jest losowe, to znaczy, że w części komórek kotki, która jest heterozygotą Oo, czynny będzie chromosom z O, i w takich komórkach włosa widzieć będziemy kolor rudy (bądź kremowy), a w części działać będzie chromosom z allelem o, i w takich komórkach ujawni się zapisany w genach z locus B (i z nim powiązanych) kolor kota.

Kocur rudy może więc mieć genotyp:

BB DD OY, pod kolorem rudym kryje się jedynie czarny

BB Dd OY, pod kolorem rudym kryje się jedynie czarny, ale kot taki jest heterozygotą w locus D, czyli przy odpowiednim doborze jego dzieci mogą być rozjaśnione (czyli możliwe kombinacje z kolorem niebieskim)

Bb DD OY, pod kolorem rudym kryje się czarny i czekoladowy

Bb Dd OY

Bb1 DD OY

Bb1 Dd OY

bb DD OY

bb Dd OY

bb1 DD OY

b1b1 DD OY

Pod kolorem rudym może więc kryć się cała paleta barw, które przy odpowiednio dobranym kryciu możemy z powrotem „wydobyć na powierzchnię”. Ten sam zestaw kolorów podstawowych, jak w powyższych przykładach (czyli BB, Bb, Bb1, bb, bb1, b1b1), w obecności alleli OY u kocura, bądź OO u kotki, i homozygotycznym układzie dd w locus odpowiedzialnym za rozjaśnienie, da nam kota kremowego.

 

 

Pręgowanie

Każdy kot jest pręgowany! Każdy niesie jakieś pręgowanie, którego podstawowy wzór może zostać zmodyfikowany bądź zamaskowany przez inne geny. Nie znamy jeszcze wszystkich genów odpowiedzialnych za różne wzory pręgowania, sporo jest tu jeszcze do odkrycia i uporządkowania. Poznane geny warunkujące podstawowe wzory pręgowania:

Locus Mc:

Mc - gen dominujący, warunkujący pręgowanie tygrysie (23, mackarel)

mc - gen recesywny, warunkujący pręgowanie klasyczne (22, blotched)

Pręgowanie cętkowane nie jest do końca poznane, przypuszczalnie uwarunkowane jest jakimiś dodatkowymi genami, powodującymi „rozerwanie” tygrysiego bądź klasycznego prążka.

Locus Ta – pręgowanie ticked

Gen warunkujący pręgowanie abisyńskie, ticked tabby, posiada dwa allele, Ta i ta. W przypadku homozygoty tata pręgowanie ticked nie występuje.

Pręgowanie ticked jest dominujące w stosunku do pozostałych wzorów pręgowania, Przykrywa" je niejako. Nie jest to jednak pełna dominacja – u heterozygot widoczne jest typowe pręgowanie na łapach i na ogonie, często również obrączki na piersi i brzuchu. W przypadku homozygoty TaTa kot optycznie wydaje się gładki. Gen ticked powoduje bardzo dokładne uporządkowanie prążków na każdym pojedynczym włosie, sprawiając, że na czubku każdego włosa mamy ostatni prążek koloru "podstawowego", co daje wrażenie gładkości, nie jest to jednak futro jednolicie wybarwione, jak w przypadku kota niepręgowanego, a złożone z idealnie jednakowo prążkowanych włosów na całym ciele kota, jak to obserwujemy u kotów abisyńskich.

 

Locus A - agouti

Żeby można było zobaczyć wzór pręgowania, potrzebny jest gen-włącznik, oznaczany literą A, dominujący gen agouti. Recesywny allel a ukrywa pręgowanie, sprawia, że włos wybarwiony jest jednolicie na całej długości, ale aby zablokować wystąpienie wzoru pręgowania, jaki niesie dany kot, musi on być homozygotą aa. Homozygotyczność taka sprawia, że eumelanina produkowana jest niejako w nadmiarze, nie jest układana strefowo, nie ma niejako wyłącznika, który nakazałby zatrzymanie w danym miejscu jej produkcji, i w rezultacie wypełnia włos na całej jego długości, sprawiając wrażenie jednolitej barwy. Niekiedy wzór pręgowania widoczny jest w postaci „duchów” - ilość produkowanego pigmentu zależna jest bowiem od wielu genów. Feomelanina zostaje „przykryta” emelaniną, stąd jednolity kolor włosa, bez widocznego strefowego zabarwienia.

Allel a nie działa na feomelaninę – jest ona nadal rozkładana strefowo, stąd koty rude i kremowe zachowują lepiej lub gorzej widoczny wzór pręgowania. Stopień widoczności zależny jest od uwarunkowanej przez inne geny ilości produkowanego pigmentu. Można więc powiedzieć, że koty rude i kremowe fenotypowo są niemal zawsze kotami pręgowanymi.

Jedynym sposobem ukrycia pręgowania u kotów rudych/kremowych jest "przykrycie" go pręgowaniem ticked – ale nie zapominajmy, że nadal jest to pręgowanie :)

Przykładowe genotypy kotów pręgowanych:

AA BB Dd Mcmc tata OY: kocur rudy pręgowany tygrysio (cętkowany?), BRI d 23 (24)
Aa bb dd mcmc tata oY: kocur liliowy pręgowany klasycznie, BRI c 22
Aa bb Dd mcmc tata Oo: kotka, szylkretka czekoladowa pręgowana klasycznie, BRI h 22
AA bb DD Mcmc TaTa oo: kotka czekoladowa ticked, BRI b 25 ("pod spodem" geny na pręgowanie klasyczne i tygrysie)

Powyższe koty w przypadku homozygoyczności aa będą kotami gładkimi, czyli odpowiednio BRI d, BRI c i BRI h, z co najwyżej widocznym duchem pręgowania.

 

Locus C – wybarwienie włosa

Geny warunkujące produkcję pełną, niepełną, bądź brak produkcji pigmentu: „grupa” C. W locus tym mamy aż 5 różnych alleli, decydujących o pełnej bądź nie, barwie kota.

C – allel dominujący w stosunku do pozostałych, warunkujący normalny kolor, pełna produkcja pigmentu

cs – gen recesywny, warunkujący ubarwienie syjamskie (point 33)

cb – gen recesywny, warunkujący ubarwienie burmskie (point 31)

c - gen recesywny, warunkujący czerwonookiego albinos (całkowita blokada produkcji pigmentu, zarówno eumelaniny, jak i feomelaniny)

ca – gen recesywny, warunkujący niebieskookiego albinosa

Gen C jest dominujący w stosunku do pozostałych, czyli pełne ubarwienie wystąpi już w obecności jednego tylko allelu C. Geny cs ([point syjamski, 33) i cb (point burmski, 31)nie są w stosunku do siebie w pełni dominujące ani recesywne, pomiędzy nimi występuje kodominacja, rezultatem czego jest ubarwienie tonkijskie (point 32), pośrednie pomiędzy burmskim a syjamskim. Kolor oka u pointa tonkijskiego przybiera barwę akwamaryny.

Gen cs warunkujący ubarwienie syjamskie sprawia, że produkcja pigmentu jest ściśle powiązana z temperaturą. Obszary skrajne, najchłodniejsze (uszy, łapy, ogon, maska na twarzy), będą miały pełną barwę, natomiast obszary cieplejsze będą jaśniejsze. Oczy powinny być intensywnie niebieskie.

Dla hodowców kotów brytyjskich znaczenie mają jedynie allele C i Cs, koty białe, które są prawdziwymi albinosami, zdarzają się w populacji niezwykle rzadko. Koty białe hodowane w hodowlach nie są albinosami, a kotami z genem białości W, o którym będzie niżej. Ponieważ gen pointa syjamskiego jest genem recesywnym, może przez wiele nawet pokoleń "ukrywać się" przy swoim dominującym bracie C, co znaczy, że w sprzyjających okolicznościach, po skrzyżowaniu dwóch heterozygot Ccs x Ccs, po dwóch kotach w pełni wybarwionych możemy uzyskać kota o ubarwieniu syjamskim, 33.

 

Locus L – długość włosa

Gen warunkujący krótki włos futra L jest allelem dominującym w stosunku do allelu l, warunkującego długą sierść. Kot krótkowłosy może więc być homozygotą LL, lub heterozygotą Ll, i w takim przypadku będzie przekazywał potomstwu gen na długą sierść. W sprzyjających okolicznościach, w przypadku dwóch heterozygot, możemy doczekać się długowłosego kota po dwóch krótkowłosych rodzicach.

Jak dotąd poznano 4 allele l warunkujące długą sierść:

l1 - występuje wyłącznie u kotów rasy ragdoll
l2 - występuje wyłącznie u kotów norweskich leśnych
l3 - charakterystyczny przede wszystkim dla kotów rasy Maine Coon
l4 - przypuszczalnie najstarsza odmiana, występuje u wielu ras, to ten allel odpowiedzialny jest za pojawiąjące się od czasu do czasu długie futro u naszych brytyjczyków; otrzymaliśmy ją w spadku po persach.

Z punktu widzenia długości włosa nie jest istotne, z którym allelem mamy do czynienia, zapisujemy więc w uproszczeniu genotyp kota krótkowłosego jako LL lub Ll, a długowłosego po prostu ll.

 

Locus S – łaciatość, białe łaty, i Locus W – biały kolor sierści

W obecności choć jednego genu S, część włosów nie wytwarza pigmentu, ani eumelaniny, ani feomelaniny, co sprawia, że na ciele kota pojawiają się białe łaty. Nie jest to ten sam gen, który warunkuje uzyskanie białego kota – po kocie bikolorowym/arlekinie/vanie nigdy nie uzyskamy kota białego, chyba, że wprowadzimy gen odpowiedzialny za całkowite zablokowanie produkcji obu pigmentów, czyli dominujący allel z locus W. Są to dwa różne geny z dwóch różnych miejsc w chromosomie.

Kot biały, podobnie jak rudy/kremowy, pod bielą niesie któryś z kolorów podstawowych, które przy odpowiednim skojarzeniu możemy ponownie wydobyć. Gen dominujący W jest genem epistatycznym, blokującym ekspresję innych genów dotyczących koloru, wzoru i stopnia wysycenia włosa.

Dominujący allel S determinuje występowanie białych plam, ale przypuszcza się,że ilość i rozłożenie białych łat zależna jest od innych, niepoznanych jeszcze genów. Przyjmuje się, że homozygota SS będzie miała bieli powyżej 1/2 powierzchni ciała.

 

Przykładowe genotypy kotów znajomych z tej strony, wraz z ich fenotypami z zapisem w postaci kodu EMS:

Fado Agilis Cattus*PL, BRI e:

CC aa BB dd Mc? tata Ll ss ww OY

– Fado jest kremowy, BRI e, czyli przekaże jedynie kolor rozjaśniony (w uproszczeniu, niebieski), nie niesie ani czekolady, ani cynamonu, nie niesie też genu pointa. Gdybym chciała uzyskać po nim koty ciemne, czarne bądź rude, musiałabym dobrać do krycia kotki z choć jednym genem D z locus odpowiedzialnego za pełną bądź rozjaśnioną barwę włosa, czyli kotkę czarną/czekoladową/cynamonową/rudą. Fado jest też heterozygotą w locus L, czyli niesie gen długiego włosa.

Arabica vom Lindenpalais*D, BRI f 03:

CC aa Bb Dd Mc? tata Ll Ss ww Oo

- Arabica jest szylkretką czarną z białym, bikolorem, BRI f 03. Nie niesie genu pointa, ale niesie czekoladę, i mimo, że jest w pełnym kolorze, przyciemniona, niesie też rozjaśnienie. Potomstwu przekaże więc, w uproszczeniu, zarówno kolor czarny, jak i niebieski, oraz zarówno kolor czekoladowy, jak i liliowy. Arabica jest też heterozygotą w locus L, czyli i ona może przekazać kociętom gen na długi włos.

Jakie koty możemy uzyskać po mojej przykładowej parze?

Na pewno nie uzyskamy pointa, bo ani Fado, ani Arabica, nie niosą genu pointa. Na pewno nie uzyskamy kota pręgowanego, ponieważ obydwoje są homozygotami aa, nie ma kto przekazać kociętom genu A warunkującego uwidocznienie wzoru pręgowania. Sądząc po duchach widocznych na obu kotach, pod spodem kryje się chociaż jeden gen Mc, warunkujący pręgowanie tygrysie, ale dla potomstwa, przy braku genu agouti, jest to bez znaczenia, kocięta będą gładkie, kremowe bądź rude co najwyżej z „duchem” pręgowania, jakie niosą rodzice. I pomimo tego, że Arabica niesie czekoladę, nie ma po tej parze szansy na czekoladowe bądź liliowe kombinacje, ponieważ każdy kociak dostanie w spadku od Fado gen B, który „przykryje” wszystko inne :) Od Arabiki część kociąt ma szansę na uzyskanie genu S, czyli w miocie powinny pojawić się kocięta z białymi łatami, w ilości od małych plamek do 1/2, tak w teorii.

Mamy więc kombinacje (podam tylko kilka przykładów):

Kocury:

CC aa BB Dd Mc? tata Ll Ss ww OY – krótkowłosy kocur, rudy bikolor, BRI d 03, "pod spodem" czarny;

CC aa BB Dd Mc? tata ll Ss ww OY – długowłosy kocur, rudy bikolor, BRI d 03, "pod spodem" czarny;

CC aa BB dd Mc? tata Ll Ss ww OY – krótkowłosy kocur, kremowy bikolor, BRI e 03;

CC aa BB dd Mc? tata ll Ss ww OY – długowłosy kocur, kremowy bikolor, BRI e 03

CC aa BB Dd Mc? tata ll Ss ww oY – krótkowłosy kocur, czarny bikolor, BRI n 03

CC aa BB Dd Mc? tata ll Ss ww oY – długowłosy kocur, czarny bikolor, BRI n 03

CC aa BB dd Mc? tata Ll Ss ww oY – krótkowłosy kocur, niebieski bikolor, BRI a 03

CC aa BB dd Mc? tata ll Ss ww oY – długowłosy kocur, niebieski bikolor, BRI a 03 

I to wszystko w kombinacjach ss, czyli bez białych łat, krótkowłose i długowłose kocury rude, kremowe, czarne i niebieskie. Gwoli ścisłości dodam jeszcze, że mogą one być w kombinacjach Bb, czyli choć same czekoladowe nie będą, będą ją w takim układzie przekazywać następnym pokoleniom.

Kotki rozpiszcie sobie Państwo sami :)

 

 

Opracowanie: Dorota Szadurska

 

 

Jak obchodzić się z kotem i budować z nim poprawną relację.


Kot ma opinię zwierzęcia „bezobsługowego”, niewymagającego uwagi, żyjącego obok człowieka, „chadzającego własnymi drogami”. Tego ostatniego określenia nie lubię najbardziej, bo zdejmuje z opiekuna jakąkolwiek odpowiedzialność za budowanie relacji pomiędzy człowiekiem a jego kotem, i – co jest znacznie ważniejsze – zdejmuje też z niego odpowiedzialność za ewentualne porażki w budowaniu tej relacji. „Koty tak mają”, „nie lubią dotykania”, „nie mają potrzeby głaskania”, „nie wiedzą, czego chcą”, i wiele innych tego typu obiegowych opinii. Wszystkie niezwykle krzywdzące.

Czytaj więcej >>>